ΝΕΟ «EΞΟΙΚΟΝΟΜΩ»: ΜΠΛΟΚΟ (ΜΕ ΠΑΡΑΘΥΡΑΚΙΑ) ΣΤΑ ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ - ΟΛΑ ΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ

του Θοδωρή Καραουλάνη

Αν έχετε αυθαιρεσίες στο ακίνητό σας, ξεχάστε το νέο «Εξοικονομώ κατ΄Οίκον» πριν τις δηλώσετε και πριν πληρώσετε! Αυτό είναι το μήνυμα που εκπέμπει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σύμφωνα με τα παραρτήματα του οδηγού του προγράμματος, τα οποία δημοσίευσε αναλυτικά η Greenagenda.

Όμως οι αναγνώστες της Greenagenda, ήταν ήδη ενήμεροι τόσο για τις προθέσεις του Υπουργείου από τον Δεκέμβριο, όσο και για τις τυπικές προϋποθέσεις που μπαίνουν από το πέμπτο μέρος της ανάλυσης του Οδηγού που δημοσιεύσαμε. Πρόκειται για επιβεβαίωση του ρεπορτάζ περί των ζητημάτων νομιμότητας των κτιρίων που μπαίνουν στο νέο εξοικονομώ.

Αυτό που καθίσταται σαφές από την παράθεση των δικαιολογητικών που απαιτούνται (ξεχωριστό συνημμένο παράρτημα στον οδηγό, μεγέθους εννέα σελίδων…) είναι ότι το Υπουργείο «δεν χαρίζει κάστανα», τα κτήρια (είτε είναι μονοκατοικίες είτε είναι διαμερίσματα σε πολυκατοικίες) πρέπει να υφίστανται νόμιμα. Και αυτό έχει διαφόρους τρόπους να αποδειχθεί, δεν αρκεί η οικοδομική άδεια…

Και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία από τη στιγμή που η πλειονότητα των κτηρίων της χώρας έχει πολεοδομικές παραβάσεις και αυθαιρεσίες, σύμφωνα με τα όσα ορίζουν οι νόμοι…

Πρώτα πληρώστε πρόστιμο, μετά περάστε για το νέο «Εξοικονομώ»

Η πρώτη βασική προϋπόθεση που αλλάζει το παιχνίδι είναι ότι για να ενταχθεί ένα ακίνητο με αυθαιρεσίες στο νέο Εξοικονομώ, δεν αρκεί να έχει ενταχθεί σε έναν από τους νόμους των αυθαιρέτων. Πρέπει να έχει πληρωθεί και το ΣΥΝΟΛΟ του ενιαίου ειδικού προστίμου! Και αυτό την ώρα που ο ίδιος ο νόμος των αυθαιρέτων δίνει το δικαίωμα μεταβίβασης ενός ακινήτου με αυθαιρεσίες όταν έχει πληρωθεί μόλις το 30% του προστίμου, όπως έχουν κάνει χιλιάδες συμπολίτες μας που οφείλουν ακόμη δόσεις από τους νόμους Παπακωνσταντίνου, Καλαφάτη και (ήδη) Σταθάκη. Έτσι, για να μεταβιβάσεις το ακίνητο αρκεί να πληρώσεις το 30% του προστίμου αλλά για το νέο Εξοικονομώ χρειάζεται να έχει αποπληρώσει το 100%.

Και είναι γεγονός ότι με βάση τους ευρωπαϊκούς κανόνες και οδηγίες αλλά και τους κανόνες του ΕΣΠΑ, δεν είναι δυνατόν να επιδοτηθεί ένα κτήριο που δεν είναι νόμιμο.

Όμως αυτή η πρόβλεψη, όπως τίθεται, με το ζήτημα της αποπληρωμής του 100%, αυτόματα οδηγεί εκτός χιλιάδες περιπτώσεις αυθαιρέτων ή κτισμάτων με αυθαιρεσίες. Μέχρι τον Ιανουάριο, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΤΕΕ, περισσότερα από 900.000 ακίνητα έχουν δηλωθεί στους νόμους αυθαιρέτων και μόλις 1.000 σχεδόν από αυτά έχουν περαιωμένες δηλώσεις – δηλαδή δηλώσεις που έχουν αποπληρωθεί και έχουν κατατεθεί τα αντίστοιχα δικαιολογητικά.

Σημειώνεται ότι η (απαιτούμενη από τον Οδηγό) βεβαίωση περαίωσης για τους νόμους 4178 και 4014 στην περίπτωση αυθαιρέτων εκδίδεται ακόμη και με πληρωμή του 30% του προστίμου – με ρητή αναφορά όμως του υπολοίπου ποσού που οφείλεται. Όμως αυτό δεν γίνεται δεκτό από το νέο Εξοικονομώ (παρότι γίνεται δεκτό για τις μεταβιβάσεις ακινήτων) και απαιτείται να προκύπτει από τη βεβαίωση περαίωσης η καταβολή του συνόλου του προστίμου.

Το ΥΠΕΝ, όμως, προκειμένου να προωθήσει τη δήλωση αυθαιρέτων στο νόμο Σταθάκη, ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας (με ρίσκο…) στους ενδιαφερόμενους: οι ανωτέρω διασταυρώσεις των νομιμοποιητικών εγγράφων του κτηρίου (οικοδομική άδεια, βεβαίωση περαίωσης κλπ) και των δηλωθέντων στοιχείων σε ΠΕΑ(πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης κλπ), φορολογικές δηλώσεις (Ε9) ΔΕΝ θα γίνει κατά την υποβολή της πρότασης αλλά κατά την έγκριση της ΤΕΛΙΚΗΣ εκταμίευσης.

Όπως προκύπτει από τον συνδυασμό των προβλέψεων του Οδηγού, αυτό οδηγεί σε δυνατότητα να υποβληθούν δηλώσεις και για αυθαίρετα ή κτήρια με αυθαιρεσίες, αρκεί να έχει πληρωθεί το σύνολο του προστίμου μέχρι να ολοκληρωθούν οι εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης και να γίνει το αίτημα τελικής πληρωμής, δηλαδή μέσα σε εννέα μήνες από την έγκριση. Επομένως το ΥΠΕΝ δίνει ένα κίνητρο στους αυθαιρετούχους: «δηλώστε το ακίνητο στον νόμο 4495, μπείτε στο Εξοικονομώ κατ' Οίκον, αποπληρώστε το πρόστιμο μέσα σε εννέα μήνες και πάρτε την επιδότηση».

Και «παράθυρο παρανομίας»

Σημειώνουμε ότι παράλληλα το ΥΠΕΝ ανοίγει ένα ακόμη «παραθυράκι» για τα «λάθη» ή συνήθεις αποκλίσεις, όπως σημειώνουν παράγοντες του Υπουργείου: αν η απόκλιση είναι μέχρι επτά τετραγωνικά (πχ μεταξύ οικοδομικής άδειας και Ε9) τότε η αίτηση για το νέο Εξοικονομώ εγκρίνεται και χωρίς υπαγωγή στους νόμους περί αυθαιρέτων (παρά την αντίθετη πρόβλεψη των νόμων 4014, 4178 και 4495). Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στον οδηγό και ιδιαίτερα στο παράρτημα για τα δικαιολογητικά:

  • Για μονοκατοικία, η διαφορά (m2) μεταξύ ωφέλιμης επιφάνειας ΠΕΑ και επιφάνειας κύριας χρήσης της οικοδομικής άδειας ή/και άλλου νομιμοποιητικού εγγράφου δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 7m2. Η επιφάνεια κύριας χρήσης της οικοδομικής άδειας ή/και άλλου νομιμοποιητικού εγγράφου πρέπει να ταυτίζεται με την επιφάνεια κύριων χώρων που έχει δηλωθεί στο Ε9, αθροιζόμενης στην τελευταία τυχόν επιφάνειας κύριας χρήσης (m2) για την οποία προσκομίζεται βεβαίωση περαίωσης της διαδικασίας υπαγωγής της δηλούμενης κατασκευής ή χρήσης σε νόμο τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών και δεν έχει δηλωθεί στο Ε9.
  • Για διαμέρισμα, η διαφορά (m2) μεταξύ ωφέλιμης επιφάνειας ΠΕΑ και επιφάνειας κύριων χώρων που έχει δηλωθεί στο Ε9, αθροιζόμενης στην τελευταία τυχόν επιφάνειας κύριας χρήσης (m2) για την οποία προσκομίζεται βεβαίωση περαίωσης της διαδικασίας υπαγωγής της δηλούμενης κατασκευής ή χρήσης σε νόμο τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών και δεν έχει δηλωθεί στο Ε9, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 7m2.

Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέραμε νωρίτερα, σχετική διασταύρωση ότι τα ανωτέρω στοιχεία (οικοδομική άδεια ή/και άλλο νομιμοποιητικό έγγραφο, Ε9, ΠΕΑ) συνάδουν μεταξύ τους, τόσο στην περίπτωση της μονοκατοικίας, όσο και του διαμερίσματος, γίνεται κατά το στάδιο ελέγχου των δικαιολογητικών που προηγείται της τελικής εκταμίευσης.

Έχω αυθαίρετο, τί με συμφέρει: Νέο «Εξοικονομώ» ή έκπτωση του προστίμου;

Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο νόμος 4495 (όπως και ο προηγούμενος νόμος 4178) προβλέπει έκπτωση του προστίμου για τα αυθαίρετα αν υλοποιηθούν παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης των κτηρίων που υπάγονται στις διθατάξεις των συγκεκριμένων νόμων περί αυθαιρέτων.

Όμως ρητά εξαιρούνται από αυτήν την έκπτωση τα «κτήρια, οι ιδιοκτήτες των οποίων έχουν λάβει για αυτά επιδότηση από κρατικά ή συγχρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση προγράμματα που αφορούν παρεμβάσεις στον κτηριακό τομέα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσής τους».

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι ιδιοκτήτες δεν μπορούν να ενταχθούν και στις δύο προβλέψεις. Πρέπει να διαλέξουν:

  • ή θα ενταχθούν στο νέο Εξοικονομώ, θα πληρώσουν το πρόστιμο και θα πάρουν αφού ολοκληρώσουν την ενεργειακή αναβάθμιση την επιδότηση του προγράμματος
  • ή θα κάνουν χρήση της έκπτωσης προστίμου του νόμου 4495

Σημειώνεται ότι η έκπτωση του ενιαίου ειδικού προστίμου του ν.4495, εξαιρουμένου του σχετικού παραβόλου το οποίο αποτελεί έσοδο του κρατικού προϋπολογισμού, μειώνεται κατά το κόστος των δαπανών ενεργειακής αναβάθμισης και μέχρι:

α) πενήντα τοις εκατό (50%) του προστίμου για υπερβάσεις έως 250 τ.μ. σε οριζόντιες ή κάθετες ιδιοκτησίες με χρήση κατοικίας και έως 500 τ.μ. σε οριζόντιες ή κάθετες ιδιοκτησίες με άλλες χρήσεις πλην κατοικίας,
β) τριάντα τοις εκατό (30%) του προστίμου για υπερβάσεις άνω των ανωτέρω αναφερομένων, εφόσον οι παρεμβάσεις επιφέρουν αναβάθμιση του κτηρίου κατά μια τουλάχιστον ενεργειακή κατηγορία ή ετήσια εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας μεγαλύτερη από το 30% της κατανάλωσης του κτηρίου αναφοράς.

Οπότε, ο καθένας πρέπει να υπολογίσει αν το συμφέρει να διεκδικήσει την επιδότηση από το νέο Εξοικονομώ που αντιστοιχεί στις δαπάνες ενεργειακής αναβάθμισης ή θα επιλέξει τη μείωση προστίμου για το αυθαίρετο ή το κτήριο με αυθαιρεσίες που έχει. Πρακτικά, στα μεγάλα ακίνητα, με πολύ μεγάλα ποσά προστίμων, μάλλον συμφέρει η περίπτωση της έκπτωσης. Αλλά αυτή η περίπτωση δεν είναι η πλειονότητα, καθώς ο μέσος όρος τετραγωνικών των δηλώσεων αυθαιρέτων (τουλάχιστον του ν4178) ήταν περίπου 70 τετραγωνικά (κυρίων χώρων, πλέον 30 m2βοηθητικών) ενώ ο μέσος όρος προστίμων περίπου 4.500 ευρώ ανά δήλωση.

Σημειώνουμε ότι για όσους προτιμήσουν να ενταχθούν στην έκπτωση προστίμων για το ν4495, τα καταβληθέντα ποσά για εργασίες προσαρμογής, στατικής ενίσχυσης και ενεργειακής αναβάθμισης αφαιρούνται από την τελευταία δόση και τις αμέσως προηγούμενες χρονικά έως ότου ολοκληρωθεί ο συμψηφισμός. Σε περίπτωση που μετά τον ως άνω υπολογισμό, προκύπτει ότι τα ήδη καταβληθέντα ποσά υπερβαίνουν το ποσό του προστίμου που υπολείπεται, δεν επιστρέφονται και δεν αναζητούνται. Επίσης σημειώνεται ότι η διαδικασία είναι παραπλήσια του νέου εξοικονομώ καθώς απαιτούνται δύο ενεργειακές επιθεωρήσεις, και παραστατικά τιμολογίων ενώ η τιμολόγηση των εργασιών ακολουθεί υποχρεωτικά το πρόγραμμα εξοικονομώ κατ΄οίκον.

Τα επιπλέον νομιμοποιητικά έγγραφα για την άδεια οικοδομής

Ωστόσο ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται και στα επιπλέον δικαιολογητικά που πρέπει να κατατεθούν, κατά περίπτωση, μαζί με την άδεια οικοδομής:

- Στην περίπτωση ανέγερσης ακινήτου πριν την ισχύ του βασιλικού διατάγματος της 9.8.1955, προσκομίζεται: α) μεταγενέστερη πολεοδομική άδεια/έγκριση για την εκτέλεση εργασιών στο κτήριο από την οποία να προκύπτει η αρχική ημερομηνία κατασκευής της κατοικίας ή βεβαίωση νομίμου περιγράμματος από την αρμόδια Υπηρεσία Δόμησης, ή β) αποδεικτικό έγγραφο ότι το κτήριο προϋφίσταται του 1955, όπως συμβόλαιο ή τίτλοι ιδιοκτησίας όπου γίνεται αναφορά στο εν λόγω κτήριο με ημερομηνία προ της 30.11.1955 και αναφέρεται η επιφάνειά του.
- Έγγραφο από την αρμόδια Υπηρεσία Δόμησης από το οποίο να προκύπτει η απαλλαγή από κατεδάφιση βάσει της παρ. 1 του άρθρου 3 του Ν.720/1977.
- Έγγραφο από την αρμόδια Υπηρεσία Δόμησης από το οποίο να προκύπτει η εξαίρεση από κατεδάφιση βάσει της παρ. 5 του άρθρου 16 του Ν.1337/1983.
- Έγγραφο από την αρμόδια Υπηρεσία Δόμησης από το οποίο να προκύπτει ότι έχει ανασταλεί η κατεδάφιση βάσει των άρθρων 15, 16, 20 και 21 του Ν.1337/1983 (έχει περαιωθεί η α΄ και β΄ φάση, έχει αποπληρωθεί το σύνολο του προστίμου και δεν έχει απορριφθεί με απόφαση του αρμοδίου κατά περίπτωση οργάνου η αίτηση για την εξαίρεση από την κατεδάφιση).
- Απόφαση εξαίρεσης από κατεδάφιση σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ.8 του άρθρου 9 του Ν. 1512/1985.
- Βεβαίωση από την αρμόδια Υπηρεσία Δόμησης για την περαίωση της διαδικασίας διατήρησης σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 3775/2009 ή του Ν. 3843/2010.
- Βεβαίωση Περαίωσης της υπαγωγής στο Ν.4178/2013 (η βεβαίωση εκδίδεται και για τις δηλώσεις που έχουν υπαχθεί στο Ν.4014/2011 και έχουν μεταφερθεί στο Ν.4178/2013, πριν τη λήξη του), από την οποία να προκύπτει η περαίωση της διαδικασίας καταβολής του ενιαίου ειδικού προστίμου της δηλούμενης κατασκευής ή χρήσης.
- Βεβαίωση Περαίωσης της υπαγωγής στο Ν.4495/2017 (η βεβαίωση εκδίδεται και για τις δηλώσεις που έχουν υπαχθεί στο Ν.4014/2011 και Ν.4178/2013 και έχουν μεταφερθεί στο Ν.4495/2017 σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις), από την οποία να προκύπτει η περαίωση της διαδικασίας καταβολής του ενιαίου ειδικού προστίμου της δηλούμενης κατασκευής ή χρήσης.
- Απόφαση χαρακτηρισμού ακινήτου ως διατηρητέου ή νεότερου μνημείου, είτε στο σύνολο, είτε τμήμα αυτού.
- Στην περίπτωση κτιρίου ή τμήματος αυτού που βάσει ειδικών διατάξεων έχει ανεγερθεί χωρίς την υποχρέωση έκδοσης οικοδομικής άδειας από την πολεοδομία (π.χ. κτήριο που κατασκευάστηκε από την Πρόνοια) προσκομίζεται σχετικό έγγραφο από την αρμόδια υπηρεσία (π.χ. Τμήμα Πρόνοιας της Γενικής Διεύθυνσης Περιφέρειας στο οποίο τηρούνται σήμερα τα στοιχεία).
- Στην περίπτωση ακινήτου που έχει κατασκευαστεί με αρωγή προσκομίζεται βεβαίωση Υποθηκοφυλακείου ότι πρόκειται για αρωγή του Ελληνικού Δημοσίου ή οικοδομική άδεια για προσθήκη σε ήδη υπάρχον κτίριο από αρωγή.

Σε περίπτωση που προσκομιστεί άλλο έγγραφο, εκτός των παραπάνω, αυτό θα εξεταστεί από το ΕΤΕΑΝ ώστε να διαπιστωθεί εάν το ακίνητο είναι νομίμως υφιστάμενο.

Οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα τα ανωτέρω. Για παράδειγμα, για αυθαίρετα προ του 1983 (νόμος Τρίτση) δεν αρκεί να έχουν υποβάλει δήλωση και να έχουν ολοκληρώσει την Α φάση (όπως χιλιάδες ακίνητα που εξαιρέθηκαν τότε από την κατεδάφιση) αλλά να έχουν ολοκληρώσει το σύνολο των προβλέψεων του νόμου Τρίτση. Αν δεν το έχουν κάνει, η μοναδική επιλογή είναι να μπουν στο νέο νόμο αυθαιρέτων, διότι τυπικά, με βάση το νόμο, εξακολουθούν να είναι αυθαίρετα (αλλά δεν κατεδαφίζονται).

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι αν τυχόν δεν υπάρχουν τα ανωτέρω (όσα κατά περίπτωση απαιτούνται), οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να προχωρήσουν τάχιστα τις διαδικασίες νομιμοποίησης, ειδάλλως δεν μπορούν να εκτελέσουν εργασίες και να πληρωθούν με βάση το νέο Εξοικονομώ.